Al eeuwen lang kent Middelburg een rijk toneelleven. Eén van de oudste rederijkerskamers (Camere van Retorica) van de noordelijke Nederlanden was hier gevestigd. De Camere heette Het Bloemken Jesse en bezat een eigen gebouw aan de Markt. Het pand werd in de negentiende eeuw afgebroken, het toegangspoortje is blijven staan tot het bombardement van 17 mei 1940. Het Bloemken zelf was toen al lang uitgebloeid, maar de drang tot toneelspelen was blijven bestaan.
We laten die verre geschiedenis verder voor wat zij is en gaan in ons overzicht hier niet verder terug dan de jaren vijftig van de vorige eeuw, de tijd vlak na de tweede wereldoorlog. In die tijd bloeit overal het verenigingsleven volop. Ook in Middelburg is er toneel, cabaret en revue. Op het gebied van het amateurtoneel zijn de belangrijkste verenigingen: het Middelburgs Dilettanten Toneel (HMDT) en de Katholieke Toneelvereniging St. Paulus. Vooral HMDT had tijdens Landjuwelen (toneelwedstrijden) bewezen tot de besten van Nederland te behoren.
Maar het tij keerde. Met de komst van de televisie kreeg het verenigingsleven een enorme klap. De mensen bleven thuis bij de buis. Haalde HMDT met een productie 3 volle Schouwburgzalen, vanaf 1960 was de zaal nog maar éénmaal goed gevuld te krijgen. St. Paulus overleefde de klap niet. De cabaret- en revuegezelschappen verdwenen allemaal. De toneelgroep van wijkvereniging 't Zand bleef nog lang bestaan.
Schouwburg-Openlucht-Kuiperspoort
Toch was het niet allemaal huilen, er verschenen zelfs nieuwe loten aan de toneelstam. In het begin van de vijftiger jaren werd de vereniging De Openluchtspelers opgericht, ter bespeling van het nieuw aangelegde openluchttheater Toorenvliedt, achter het gelijknamige park aan de Koudekerkse weg. Deze club bestond uit spelers van een aantal Walcherse verenigingen, die na het seizoen van hun eigen vereniging onder regie van de Provinciale Toneeladviseur aan een grote openluchtproductie gingen werken. Inmiddels bestaat dit openluchttheater niet meer en zijn de kleedlokalen in gebruik bij het vogelopvangcentrum de Mikke.
Een andere nieuwe loot, het omstreeks 1970 opgerichte Werktheater Kuiperspoort, genoemd naar het complex gerestaureerde wijnpakhuizen waarin een theater-balletzaal was opgenomen. Deze groep, die onder leiding stond van Provinciaal Toneeladviseur Ad van Noort speelde in dit kleine theater (± 80 zitplaatsen) in hoofdzaak modern toneel. Ook werden voorstellingen van landelijk bekende amateurgroepen ingekocht.
Drie verenigingen met evenzoveel besturen en speelplaatsen
Het Middelburgs Dilettantentoneel bespeelde het toneel van de Schouwburg. De Openluchtspelers waren 's zomers te vinden in het Openluchttheater Toorenvliedt. Het Werktheater Kuiperspoort trad op in de Kuiperspoort en kocht voorstellingen van anderen in. Dat waren er aanvankelijk zo'n 20 per seizoen.
Drie organisaties met allemaal een eigen bestuur en een eigen repetitieruimte, maar puttend uit hetzelfde areaal aan spelers en alle drie proberend toneel van een zo goed mogelijke kwaliteit aan het Middelburgse publiek aan te bieden.
Om bestuurders, spelers en locaties efficiënter te kunnen inzetten was het logisch dat naar een betere samenwerking werd gezocht. Deze samenwerking groeide in 1977 uit tot een fusie tussen de eerder genoemde verenigingen: HMDT, De Openluchtspelers en het Werktheater Kuiperspoort.
Samen verder
In oktober 1977 werden twee nieuwe organisaties opgericht:
De Stichting Middelburgs Theater en de Vereniging Theater Middelburg. Voor deze ingewikkelde organisatievorm werd gekozen om de verschillende belangen van de nieuwe club te kunnen scheiden. De zakelijke belangen werden ondergebracht in een stichting, de spelers en andere medewerkers werden lid van de vereniging. Inmiddels is deze gesplitste werkvorm weer losgelaten en bestraat alleen nog de Vereniging Middelburgs Theater.
De eerste tien jaar
De Kloveniersdoelen werd clubgebouw, waar kon worden gerepeteerd en vergaderd. Voorstellingen werden gegeven in het Openluchttheater Toorenvliedt (tot 1983), de Kuiperspoort (tot 1984) en de Stadsschouwburg (tot 1984 en nu nog incidenteel).
In het begin werd de Stichting achtervolgd door huuropzeggingen. De decors werden in korte tijd vijf maal verhuisd, maar ook de huur van de Kloveniersdoelen en de Kuiperspoort werd opgezegd. De gemeente besloot het Openluchttheater te sluiten door de stijgende kosten van herstel van schade door vandalisme. Het Middelburgs Theater werd nagenoeg dakloos, maar liet zich niet uit het veld slaan.
Naar de Verwerijstraat (no. 53)
De Stichting kreeg de beschikking over een oud gymnastieklokaal in de Verwerijstraat dat moest dienen als decoropslag en repetitieruimte.
In 1984 besloot de gemeente de inrichting van dit gymnastieklokaal tot Minitheater mogelijk te maken. De gemeente deed het grote verbouwingswerk, de inrichting moest de Stichting met vereende krachten zelf opknappen. Op 19 januari 1985 opende de toenmalige burgemeester drs. P.A. Wolters het verbouwde onderkomen. Vanaf die tijd zijn vrijwel alle producties van Het Middelburgs Theater in dit knusse Minitheater gespeeld.
De gemeente Middelburg is tot eind 2006 eigenaar van het gebouw, de Vereniging Middelburgs Theater is huurder. Inmiddels heeft het theater een tweetal marginale verbouwingen ondergaan. De laatste vond plaats in 2003; een nieuwe foyer en zijtoneel werd aangebouwd en het theater kreeg een nieuwe ingang. Het theater is nu ook rolstoelvriendelijk, het beschikt over o.a. een invalidentoilet en een ringleiding. Op 26 september 2003 werd deze nieuwe aanbouw geopend door de wethouder van Cultuur van de gemeente Middelburg: dhr. A. van ’t Westeinde. Er kunnen 84 personen plaatsnemen in de zaal.
Het Middelburgs Theater nu
De Vereniging Middelburgs Theater verzorgt jaarlijks twee of drie eigen producties in het Minitheater. Van elk stuk worden ongeveer 10 à 12 voorstellingen opgevoerd. Er wordt gelet op een zo groot mogelijke variatie in het soort stukken dat in het repertoire wordt opgenomen. In overleg met het bestuur wordt een stuk gekozen. Naar aanleiding van de resultaten van een gehouden open avond wordt door de regisseur in overleg met het bestuur de rolbezetting opgesteld.
Een productieplan wordt gemaakt en de repetities kunnen beginnen. Gemiddeld vereist de voorbereiding van een stuk ongeveer 25 à 30 repetities.
De verdere uitwerking van de productie gebeurt in overleg met de producer, de decorontwerper, belichtingsmensen en andere deskundigen. Decors en zo mogelijk ook kostuums worden in eigen beheer gemaakt. Grime en kapwerk wordt zoveel mogelijk door eigen leden verzorgd.
Dit even om aan te geven hoeveel er komt kijken voordat de toeschouwer in het Minitheater kan worden ontvangen. De Vereniging is lid van het Zeeuws Centrum voor Amateurtheater.
Het Minitheater nu
Vanaf 29 september 2006 is de Vereniging Middelburgs Theater eigenaar van het Minitheater aan de Verwerijstraat 53. Voorheen was de gemeente Middelburg eigenaar van het gebouw en het Middelburgs Theater had het Minitheater in beheer.
In 2008 werd er een nieuwe combiketel geïnstalleerd voor verwarming en warmwatervoorziening van het theater. Eind 2008 werd er een douche en toilet op de bovenverdieping gerealiseerd, ter vervanging van het oude toilet. Er bestaat nu de mogelijkheid om na het spelen van de voorstelling lekker te douchen. In november 2011 is de bar aangepast tot een praktischer werkplek en in april 2016 werd boven de bar een balkon gerealiseerd voor de bediening van licht en geluid. Tegelijkertijd werd het rolluik voor de ingang vervangen door een paar mendeuren. In de loop van 2017 is er veel aandacht besteed aan de beveiliging en het hang- en sluitwerk van de toegangsdeuren.
in 2018 en begin 2019 zijn de ramen aan de zijkant van het theater gerestaureerd in samenwerking met de stichting Door.
In de komende jaren zal er veel onderhoud aan het pand gepleegd moeten worden. Er wordt een plan gemaakt om het lood op het dak vervangen en al het houtwerk moet geschilderd worden.
